بهطور کلی شهر یزد به دلیل برخوداری از سرمایههای لازم و اولیه گردشگری از قبیل منابع طبيعي زيبا و جذاب و همچنين سرمايههاي واجد ارزش تاريخي و فرهنگي، استعداد زیادی برای جذب گردشگر و قابلیت بالایی در جذب سرمایه برای ایجاد صنعت گردشگری و خدمات وابسته به آن را چون هتلداری و رستوران دارد که هر چه توجه بيشتري به اين سرمايهها و فرصتها شود، زمينه حضور فعال در عرصه منطقهاي و جهاني صنعت گردشگري بيشتر فراهم و هتلهای یزد پررونقتر از قبل خواهند شد.
معماری منحصر بهفرد شهری در یزد جزو معدود نمونههایی است که از تهاجم بی رحم مدرنیسم در امان مانده است. به گفته معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور نیز پس از ثبت جهانی یزد دیگر شاهد تخریبهای جدی و افسارگسیخته آثار تاریخی در این شهر نیستیم و به معماری خشتی این شهر نیز بیش از پیش توجه میشود. یزد پس از شهر ونیز ایتالیا، دومین شهر تاریخی جهان به شمار میرود و با قدمت بیش از 3 هزار سال به عروس کویر ایران مشهور است.
ثبت جهانی بخشی از بافت تاریخی شهر یزد نیز موجب مطرح شدن بیشتر شهر یزد در سطح جهانی شده است. توجه به مقوله خشت و اینکه یک شهر و یک بافت زنده نسبتاً گسترده، با خشت ساخته شده است جزو ویژگیهای خاص شهر یزد میباشد. شهر یزد در حوزه معماری دارای آثاری ناب است که شاید نظیر بسیاری از این بناها در شهرهای دیگر قابل مشاهده نباشد. آثار تاریخی شهر یزد، در معرض دید هستند اما بسیاری از فنون، تکنیکها و هنرهایی که با خشت و سپس در در دورههای متاخر با آجر ساخته شده، اصولاً در معرض دید آنچنانی نیست. چه خوب است که بتوانیم با حرکتی این هنرها را در معرض دید قرار دهیم. با توجه به پتانسیل خاصی که در نخستین سمپوزیوم مجسمهسازی خشت خام یزد مورد نظر قرار گرفته، این پتانسیل میتواند در مقیاسهای گستردهتری مطرح شده و شهر یزد میتواند کانون چنین رویدادهای هنری، حتی در سطح فرا ملی باشد. با توجه به ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد، می توان به لطف خدا این اتفاق را مقیاس بین المللی داشته و با حضور هنرمندان صاحبنام به معرفی بهتر شهر یزد به عنوان یکی از شهرهای ارزشمند از لحاظ مباحث معماری، شهرسازی و هنر در سطح دنیا دست پیدا کرد.
بخش تاریخی شهر یزد، سیستم قنات، خانههای سنتی، بازارها، حمامها، مساجد، معبد زرتشتیان و باغ دولت آباد، مجموعه شهر تاریخی یزد را تشکیل میدهد که جزو میراث جهانی در فهرست یونسکو به ثبت رسیده است. دو معیار پایداری که کمیته میراث جهانی یونسکو بهواسطه آن شهر یزد را جهانی کرد، معیارهای سوم و پنجم فرهنگی است که در معیار سوم، یونسکو شهر یزد را بهگونهای منحصربهفرد و استثنایی که نمایانگر یک سنت فرهنگی و تمدنی کنونی است، معرفی کرده است و در بند پنجم، یونسکو اذعان دارد شهر یزد نمونه برجستهای از محل زندگی سنتی انسان در قالب یک فرهنگ هماهنگ و همسو و تعاملگونه با محیط زیستی است که تحت تاثیر تغییرات غیر قابل بازگشت و آسیبپذیر است. نکته دیگر که توجه یونسکو به آن جلب شده بود؛ ویژگیهای اجتماعی این شهر تاریخی از جمله زندگی مسالمتآمیز پیروان بسیاری ادیان اعم از مسلمانان، يهوديان، زرتشتيان و کلیمیها در کنار هم بوده است. از جمله دیگر معیارهای دیگر یونسکو برای ثبت جهانی یک شهر میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
معیارهای فرهنگی
- .نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی باشد.
- نشان دهنده تبادل ارزشهای بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامهریزی شهری یا طراحی چشمانداز باشد.
- گواهی بیهمتا یا دستکم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته باشد.
- نمونهای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد.
- نمونه برجستهای از تعامل بین انسان و محیط زیست و یا نماینده یک فرهنگ باشد.
- به طور مستقیم مرتبط با رویدادها یا سنتهای زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی جهانی باشد.
معیارهای طبیعی
1. پدیدهای بی نظیر طبیعی با زمینههای استثنایی و زیباشناسی باشد.
2. نمونه برجسته از مراحل و تغییرات تاریخ زمینشناسی باشد.
3. نمونه برجسته از فرایندهای زیست محیطی و بیولوژیکی در تکامل و توسعه زمینی، اکوسیستمهای ساحلی و دریایی و جوامع از گیاهان و حیوانها باشد.
شهر یزد به دلیل موقعیت جغرافیاییاش و قرارگرفتن در مرکز جغرافیای ایران با حجم بالایی از بازدیدکنندگان داخلی و خارجی مواجه است، حتی اگر مقصد مسافران هم این شهر نباشد، ناگزیر عبوری از این شهر خواهند داشت. این شهر نزدیک به دو سال است که به دلیل جاذبههای تاریخی و طبیعی فراوان و بافت سنتی و مذهبی آن، حفظ اصالت تاریخی، استفاده از مصالح بومی و مصرف کمترین انرژی در تولید بناهای خشتی و هماهنگی کامل با اقلیم سخت و خشن کویری به شهرت جهانی دست یافته است. به واسطه جهانی شدن این شهر اقدامات بسیاری در جهت زیباسازی شهر و تعمیر زیربنای آن از سوی شهرداری صورت گرفته است یا در دست اجراست.
به اعتقاد مرتضی رحمانیموحد، برای استفاده از امتیاز ثبتجهانی یزد، باید با تعریف رویدادها و برنامههای بینالمللی در این شهر، به افزایش قدرت تصمیمگیری گردشگران فرهنگی جهانی برای انتخاب مقصد ایران و یزد کمک کرد. وی ضمن برشماری مزیت این ثبتجهانی، تصریح کرد: «اماکن و بناهای تاریخی فرهنگی کشور که در استانداردهای جهانی ثبت و مطرح میشوند، مورد حمایت موسسات بینالمللی تخصصی مثل سازمان جهانی گردشگری قرار میگیرند که این یک امتیاز، موفقیت و دستاورد برای کشور ما میشود». به گفته معاون گردشگری نیز مدیریت عالی استان باید نظارت و مراقبتها را برای بافت تاریخی یزد دوچندان کند و از نظر بودجه و مدیریت ساختاری توجه ویژهای داشته باشد تا با این نگاه و اعتبار بینالمللی بتوان جایگاه یزد را بیش از گذشته نزد جهانیان معرفی کرد و رضایتمندی جامعه محلی را با اجرای گردشگری مسئولانه فراهم کرد. همچنین جهانی شدن شهر یزد علاوه بر اینکه بر صنعت گردشگری، دیده شدن جاذبههای تاریخی و محلی یزد کمک میکنند بلکه به حرکت کردن این شهر به سوی گردشگری پایدار و قرارگرفتن در مسیر توسعه پایدار قطعاً کمک شایانی خواهد کرد.
با ثبت جهانی یزد هویت ایرانی و اسلامی و فرهنگ و آداب و رسوم مردم یزد به جهانیان معرفی و توجه بسیاری از رسانههای معتبر و مراکز علمی و فرهنگی جهان به این شهر تاریخی معطوف شد. در ادامه آن توجه دولت و بخش خصوصی بیش از پیش به عملی کردن برنامهها و فعالیتهای مدیریت جدیتر شهر یزد جلب شد که این امر به یکپارچه سازی مدیریت شهر تاریخی یزد با همکاری دستگاههای دولتی و مردم کمک میکند و به دنبال آن منابع و سرمایههای مالی برای مردم این شهر جذب شده و اقتصاد محلی و ملی رونق مییابد. همچنین ثبت شهر یزد در فهرست ميراث جهاني سبب شده است تا افراد بيشتري آن را بشناسند و از ارزشهاي آن آگاهي يابند و به همين ترتيب، فعاليتهاي گردشگري این شهر نيز افزايش یافته است و هتلهای یزد و اقامتگاههای آن پررونقتر از پیش شدهاند؛ بهگونهای که برای اسکان مسافران و گردشگران باید توسط مسئولین و شهرداری این استان تدابیری اندیشیده شود. زماني که چنين فعاليتهايي با در نظر گرفتن اصول استوار گردشگري بهخوبي برنامه ريزي و سازماندهي شوند، ميتوانند منابع مالي مهمي را براي کشور و همچنین براي اقتصاد محلي یزد به ارمغان آورند.
جهانی شدن این شهر باعث تبلیغ بیشتر این شهر در جهان و افزایش سفرهای نوروزی به یزد شده است که این امر حضور حداکثری مسافران و گردشگران در هتلهای یزد، هتل آپارتمانها و اقامتگاههای سنتی، مدارس، دانشگاهها، حسینیهها و ادارات دولتی را فراهم آورده است. بهگونهای که باعث در بین توریستهای خارجی باعث رشد ١٥درصدی و در میان گردشگران داخلی به رشد٤٠ درصدی رسیده است. این امر قطعاً بر صنعت گردشگری کشور و اقتصاد گردشگری این شهر تأثیرگذار است. بعد از ثبت جهانی این شهر، مسئولین با اقدامات صحیح و بهجا میتوانند ارزشها، جذابیتها و چشماندازهای بسیار زیبا و بیشتری از تاریخ و تمدن یزد را عرضه کنند و با کنترل و نظارت بر قیمت خدمات ارائه شده موجب جذب حداکثری مسافرین به این شهر شوند. یزد پس از ثبتجهانی توانسته است در مجامع ملی و بینالمللی بیشتر ارزشهای خود را معرفی کند؛ به همین دلیل توسعه زیرساختهای گردشگری یکی از اصلیترین برنامههای استان به شمار میرود. البته تلاش بر آن است تا زندگی شهروندان در بافتهای تاریخی دچار مشکل نشود و رویه طبیعیاش را طی کند. در این راستا نیز شهرداری هتلهای چهارستاره و به بالا را از عوارض تغییر کاربری معاف کرده که بهخودی خود سبب شده است تا تقاضاها افزایش یابد.
جدای از هتلهای یزد، با ثبت جهانی این شهر، اقامتگاههای فراوانی در بافت تاریخی آن به راه افتادهاند، این اقامتگاهها که اغلب از هتلها ارزانترند و بیشتر توسط جوانان یزدی اداره میشوند و به دلیل سنتی بودن آن در واقع نوعی اقامتگاه بومگردی نیز به حساب میآیند. این جوانان خانههای سنتی یزد را اجاره و یا خریداری کردهاند و پس از مرمت آن را با ویژگیهای اقامتگاههایی که در دنیا با نام هاستل معروف هستند، تطابق دادهاند، به این شکل که درقسمت شاهنشین خانه که ایوان بزرگی رو به حیاط است، فضای اجتماعی هاستل را ایجاد کردهاند و اتاقهایی که به مسافران اجاره دادهمیشود، اغلب دارای سرویس بهداشتی و حمام مشترک است. بسیاری از این خانهها در صدد هستند تا فضایی بر روی بام را برای پذیرایی از مهمانان فراهم کنند تا مسافران در زمان صرف صبحانه از منظره زیبای شهر تاریخی یزد نیز استفاده کنند. به همین ترتیب با جهانی شدن شهر یزد و شکلگیری این اقامتگاهها هم برای جوانان اشتغالزایی شده است و هم به صنعت گردشگری این شهر رونق بخشیده است.
بهمنظور اثرگذاری بیشتر جهانی شدن شهر یزد و سرازیر شدن بیشتر گردشگران به این شهر و افزایش سفرهای نوروزی قطعاً باید موازی کاریها و کم کاریها کنترل شود. با جهانی شدن این شهر باید وضعیت و تعداد هتلهای یزد، سیستم حمل و نقل آن و امنیت این شهر بیش از پیش تضمین شده باشد و اطلاعرسانی مناسب و هدفمندتری صورت بگیرد تا گردشگران بیشتری جذب شوند. وجود یک سایت چند زبانه که در آن اطلاعات گردشگری، جاذبههای تاریخی و صنایع دستی این شهر آمده باشد ضروری به نظر میرسد. مهمترین رویدادی که باید در یک شهر جهانی اتفاق بیفتد، رویدادهای فرهنگی-هنری است. اتفاقات هنری در یک شهر موجب می شود آن شهر برند شده و در جهان نامدارتر شود. هنر بیلکنت ترین زبان و بهترین شیوه برای گفتمان فرهنگی است. فعالیتهای هنری که در سطح شهر یزد اتفاق افتاده، تا به حال شکل ایدهآلی نداشته است. بهطور مثال هنوز یک گالری با حداقلهای شرایط لازم استاندارد در یزد وجود ندارد. در این شرایط، انجمن هنرهای تجسمی یزد از فضاهایی که در اختیار دارد به عنوان محل ارائهی آثار هنری استفاده میکند؛ اما این به هیچ وجه جوابگوی نیازهای جامعه شهری یزد نیست. با ثبت جهانی شهر یزد، پروژههایی از قبیل نخستین سمپوزیوم مجسمهسازی خشت خام یزد، بسیار امیدوارکننده است. قطعاً اگـر مدیریـت کلان شـهری ایـن رویکـرد را در برنامـهی کاری خـود قـرار دهـد، بـا توجـه بـه توسـعهی فرهنگـی هنری شـهر یـزد، این اتفـاق میتواند پیـش زمینهای بـرای رویدادهـای بزرگتر و جهانـی شـدن ایـن گردهمایی ها باشـد و به دنبال آن توسعه صنعت توریسم و افزایش سفرهای نوروزی به شهر یزد و ایجاد ارزش افزوده برای هتلهای یزد میشود.
از آنجایی که به دلیل جاذبههای گردشگری و تاریخی بسیار زیبای این شهر هر ساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی به سوی این شهر جذب میشوند؛ متناسب با افزایش نرخ گردشگران خارجی بهخصوص از کشورهایی مثل چین، آلمان، اسپانیا، فرانسه و گردشگران داخلی و همچنین پرشدن ظرفیت هتلهای یزد و اقامتگاههای آن شهرهای مجاور این استان هم باید اعلام آمادگی کنند و پذیرای حجم بالای مسافران باشند. بهرغم تمام تلاشهایی که در جهت جذب و افزایش گردشگر به یزد انجام شده است؛ باز این حال مسئولان، تشکلها و مردم این شهر باید برای تقویت برند جهانی یزد از هیچ تلاشی فروگذار نکنند.
راهنمای گردشگر در بافت تاریخی در طول سال، زیرساختهای شبکههای اینترنتی بهویژه برای گردشگران خارجی و از همه مهمتر احداث هتلهای چهار و پنج ستاره از نیازهای مبرم شهر تاریخی یزد است که در نوروز امسال بیشتر از گذشته به چشم آمد. اکثر اقامتگاههای و هتلهای یزد سنتی هستند. همین امر لذت سفر را دو چندان میکند ولی هنوز هم نیاز بیشتری به هتلهای چهار و پنج ستاره احساس میشود. از بهترین هتلهای یزد میتوان به هتل داد یزد، هتل فهادان یزد، هتل صفائیه یزد، هتل ملک التجار و هتل ارگ یزد اشاره کرد. اقامتگاههای بوم گردی اوروزا یزد، نارتی تی، واحه یزد، خانه خشتی یزد و خانه هنر یزد از جمله اقامتگاههای این شهر به شمار میرود. بازدیدکنندگان بومی و غیربومی با قدم زدن در بافت تاریخی یزد، بازارهای قدیمی از جمله زرگران، مسگران و ترمه فروشان و بازدید از خانههای بزرگ قدیمی و زیبا لذت یک مسافرت ارزان در یک شهر جهانی را میتوانند تجربه کنند.